‘Wachten op hoog water’ is een beeld van Jan Ketelaar. Het beeld bestaat uit twee, van metaal gelaste, vrouwen van vijf meter hoog. Een volle vrouw en een dunne vrouw. Ze kijken uit over zee. Het beeld gaat over de zoektocht naar balans en uitwisseling.
De volle vrouw werd in december 2018 geïnstalleerd, het jaar van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad. Op 16 september 2019 kreeg ze gezelschap van de dunne vrouw. Zo’n honderd mensen kwamen naar de dijk om te kijken naar de voltooiing van het project. Filmmaker Jonathan Doornenbal legde die feestelijke middag vast.
Jan Ketelaar is een kunstenaar uit Friesland. In 2002 studeerde hij af aan de Academie Minerva, beeldhouwen interdisciplinair. Onder de naam Potzenmakerij Ketelaar maakt hij zogenaamde potzen: serieuze grappen.
Jan Ketelaar exposeerde o.a. in Portugal, Bremen en New York. Trok met zijn metershoge beelden, “de staat van Nederland”, verschillende malen (per heftruck) door Nederland. In 2014 werd in Leeuwarden zijn koninklijk hek, in de vorm van een bank bestaande uit lindebladeren, geplaatst rondom de 1e koningslinde in Nederland. Hij is voornamelijk beeldhouwer maar schrijft en publiceert ook gedichten. In 2008 en in 2012 stond hij in de finale NK Poetry Slam. In 2014 kwam zijn eerste bundel uit: ‘Van een man die dacht, ik wil niet meer denken’. Daarnaast organiseert hij als potzenmaker literaire en culturele bijeenkomsten en is hij plannenmaker.
Locatie: Holwerd
Parkeren: Grândyk 9 (vanaf hier ziet u het beeld en loopt u er zo heen)
Wachten op hoog water wordt mede mogelijk gemaakt door:
Douma Staal, RE-ON LAS lastechniek, LSC Ladder & Steiger Centrale, Mannen van Staal, Paviljoen De Walvis, Hotel De Gouden Klok, Eens, Judith Nieken en:
De Friese Rabobanken, trotse partner van Sense of Place
Terpen zijn belangrijke verschijningen in het Fryske landschap. Ze spreken tot de verbeelding als het gaat om de geschiedenis, ze roepen vragen op als het gaat om archeologie en ze inspireren voor kunst, cultuur en toekomstige ontwikkelingen.
Al langere tijd droomden verschillende mensen over het ontwikkelen van de Terp fan de Takomst. Een nieuwe buitendijkse terp, om te onderwijzen, te onderzoeken, te historiseren, om er nieuwe en oude zilte teelten uit te proberen, te concerteren, er in stilte te zijn en om de verbeelding te laten spreken.
Het dorp Blije nam het initiatief om deze Terp fan de Takomst daadwerkelijk te realiseren. Het dorp, dat zich sterk verbonden voelt met het Wad, stelde in haar dorpsvisie ‘we willen weer met het gezicht naar de Waddenzee wonen, leven en werken’. Centraal element in die visie was het idee om buitendijks, ter hoogte van Blije een nieuwe terp te maken. Om een nieuwe belevingsplek te maken, om mensen naar dorp en waddenkust te trekken, om oude verhalen te vertellen en nieuwe verhalen te maken.
Dorpsbelang Blije, It Fryske Gea, het Terpencentrum (RUG) en Sense of Place hebben de handen ineen geslagen. Zij vormden een projectgroep om deze droom werkelijkheid te laten worden.
Het ontwerp voor de Terp fan de Takomst is van Observatorium Het is gemaakt als een ‘kunstwerk’ dat in iedere fase van het groeiproces tot de verbeelding spreekt en in iedere fase een bestemming is voor bewoners en bezoekers; een Groeiende Terp.
Terpen evolueerden van smal (5 meter) en laag (1 meter) naar breed en hoog (tot wel 10 meter). Van een terp met 1 huis naar een klein gehucht met een kerk. Dit proces van stapelen, laag op laag wil het Observatorium met de Groeiende Terp ervaarbaar maken en laten zien. In de loop der jaren groeit de terp langzaam maar zeker tot zijn gedroomde eindbeeld.
Gesprek fan de Takomst
De Terp fan de Takomst is op zaterdag 16 juli 2022 geopend door Waddenvereniging directeur Lutz Jacobi en Shantykoor De Slykstappers. Tijdens de feestelijke openingsdag organiseerde Sense of Place het Gesprek fan de Takomst in de St. Nicolaaskerk van Blije. Onder leiding van journalist Tracy Metz gingen initiator van de Terp fan de Takomst én inwoner van Blije Harry Feenstra, Eveline de Smalen (Curator Werelderfgoedcentrum Waddenzee) en Eefke van de Wouw (milieu- en mensenrechten ambassadeur) met elkaar in gesprek over klimaatveranderingen en de consequenties voor het Waddengebied. Kunstenaar en ontwerper van de Terp fan de Takomst Ruud Reutelingsperger verzorgde een passende opening, gevolgd door een voordracht van journalist Kirsten van Santen. Ruim 50 mensen waren aanwezig bij dit boeiende en zeer nuttige gesprek.
Wil je de bijdragen van Ruud Reutelingsperger en Kirsten van Santen nog eens rustig teruglezen? Klik dan hier om de teksten te downloaden.
Succesvolle samenwerking.
Dit project is een samenwerking van de Vereniging Dorpsbelang Blije e.o. en de inwoners van Blije met Sense of Place, It Fryske Gea en het collectief Observatorium uit Rotterdam. Door de financiële steun van het Waddenfonds, het Mondriaanfonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds/Fonds Laboratoria, het BPD cultuurfonds, de provincie Fryslan en de gemeente Noardeast- Fryslân is de realisatie mogelijk gemaakt.
Locatie: Blije – let op!!! Tussen 15 maart en 15 juli verboden toegang wegens het broedseizoen.
Routebeschrijving: Neem de Unemaloane en sla aan het einde linksaf. Daarna rechts de Zeedijk over.
Dobbepaarden is een wandelroute achter de zeedijk bij Marrum. De route brengt het verhaal van de ‘paarden van Marrum’ – in 2006 wereldnieuws – op subtiele wijze tot leven in het landschap. Een echte blikvanger is het reusachtige fotokunstwerk van Marcel van Luit, liggend midden in de Ozingadobbe. Cultuur, kunst, natuur en een bijzondere vertelling: alles komt samen tijdens deze wandeltocht door het wonderschone Noard-Fryslân Bûtendyks.
Het verhaal van de paarden van Marrum
Op 31 oktober 2006 raast er een zware storm over het Noarderleech, waardoor het buitendijkse gebied bij Marrum overstroomt. Op dat moment staan er nog zo’n honderdvijftig paarden achter de zeedijk op de rand van de Ozingadobbe, ingesloten door het zeewater. Uiteindelijk lukt het zes amazones om de groep – achter hun eigen paarden aan – naar een veilig gebied te lokken. De reddingsactie spreekt tot de verbeelding en het nieuws gaat de hele wereld over.
Na het paardendrama ontstaat vanuit Doarpsbelang Marrum-Westernijtsjerk de wens om een wandelroute aan te leggen als eerbetoon aan de reddingsactie. Die route komt er in 2018, in samenwerking met Sense of Place en It Fryske Gea.
Permanent kunstwerk in de paardendobbe
Hoogtepunt van de wandelroute is het liggende fotokunstwerk midden in de Ozingadobbe, de plek waar de paarden in 2006 ingesloten raakten. De afbeelding verbeeldt het paardendrama en komt van de hand van digital artist Marcel van Luit. Van Luit speelt met diepte, contrast en kleur en is erg bedreven in het samensmeden van verschillende beelden tot een verhalend geheel, waardoor de afbeelding – ook in dit enorme formaat – haarscherp is en qua kleurpalet aansluit op het landschap. Het kunstwerk ligt op de waterspiegel en beweegt mee met de waterstand. Het is alleen te bekijken is vanaf de rand van de dobbe. Zo blijft de aanblik van het open landschap behouden. Wie de afbeelding wil zien, zal dus de wandelschoenen moeten aantrekken!
Praktische informatie
Het startpunt van de Dobbepaarden-route bevindt zich buitendijks, nabij het Tempeltje van Ids Willemsma. Steek bij de dijksovergang naast het tempeltje de zeedijk over. Aan de linkerzijde is de startlocatie van de route, te herkennen aan de tientallen hoefijzers op de grond, een kunstwerk van Machiel Braaksma. De Ozingadobbe zelf – met daarin het fotokunstwerk van Marcel van Luit – ligt op een afstand van circa 350 meter landinwaarts vanaf de zeedijk.
Adres (bij gebruik van een navigatiesysteem): Oazingaloane 1, Marrum
Locatie van de Ozingadobbe op Google Maps: https://goo.gl/maps/fhs7A6sy52rKcSvX8
Op onderstaand kaartje gaat het om de oostelijke route.
Toegankelijkheid
Noard-Fryslân Bûtendyks wordt beheerd door It Fryske Gea en is met zijn zomerpolders, dobben, zilte graslanden, slikvelden en kwelderwerken een belangrijk gebied voor vogels. Daarom is de Dobbepaarden-route jaarlijks tussen 15 maart en 15 juli gesloten.
///
Dit project is een initiatief van Doarpsbelang Marrum-Westernijtsjerk, It Fryske Gea en Sense of Place.
Het kunstwerk in de Ozingadobbe werd mede mogelijk gemaakt door De Versterking, STICHTING SIEBOLT FOUNDATION, Fries Paardenstamboek, Stichting Faderpaard en Gemeente Noardeast Fryslân en verschillende sponsoren: Wilcovak, Neenah Coldenhove, Chromaluxe en Epson.
De buitendijkse wandelroute werd mede mogelijk gemaakt door het Waddenfonds en Provincie Fryslân.
Een meesterwerk van een wereldberoemd kunstenaar. Frank Stella’s opmerkelijke én gigantische kunstwerk Broken Jug vind je gewoon langs de Friese Waddenkust. Aan de Harlingerstraatweg in Harlingen staat het beroemde werk op de kop van de langparkeerterreinen. De indrukwekkende vormen van Broken Jug zijn niet te missen. “Met de plaatsing van de Broken Jug is Harlingen, Noordwest Friesland en de provincie Friesland een nieuw landmark rijker”, aldus de trotse Gemeente Harlingen.
Unieke verlichting
Ook na zonsondergang valt Broken Jug flink op in het straatbeeld van de havenstad. Atelier Lek uit Rotterdam zorgde voor een uniek lichtontwerp. Dit ontwerp is ontworpen op basis van het getij. De invloed van eb en vloed is namelijk gevisualiseerd op het kunstwerk. Het levert een schitterend schouwspel op.
Frank Stella en Joop Mulder
Broken Jug is één van de vele werken van de beroemde Amerikaanse kunstenaar Frank Stella, bekend om zijn minimalistische schilderijen en driedimensionale werken. In 2009 ontving Stella de National Medal of Arts van toenmalig president Barack Obama. In 2019 was de kunstenaar een groot voorstander van het idee om zijn werk in Harlingen te plaatsen. “It is so well-situated at the edge of the sea”, verklaarde Stella tijdens de opening twee jaar later. Dat het beroemde kunstwerk daadwerkelijk in Harlingen geplaatst werd, is te danken aan Joop Mulder, oud-burgemeester Roel Sluiter en oud-wethouder Hein Kuiken van Harlingen. “Joop nam de Broken Jug naar elk overleg onder zijn arm mee”, vertelde Sluiter aan Omrop Fryslân. Na lang wachten heeft Broken Jug eindelijk een welverdiende plek gekregen.
De droom van Joop is uitgekomen.
Foto’s: Atelier LEK en Edwin Kooren
Over de dynamiek van het Wad en het leven langs de kust zijn de mooiste verhalen te vertellen. Die verhalen wil Sense of Place ophalen, uitvergroten en vieren. Dat doen we niet alleen met een reeks kunstwerken langs de gehele Waddenkust, maar ook met allerlei kleinere projecten: overkoepelende verhalenroutes, tijdelijke exposities, ontmoetingen en kleinschalige evenementen.
Van de hoogste terp tot het nieuwste gemaal
De Sense of Place route is zo’n overkoepelende route langs de Friese waddenkust. De route voert langs verschillende Sense of Place-projecten (gerealiseerd én in de maak), maar ook andere bezienswaardigheden en weetjes komen aan bod. De route is zowel op de fiets als met de auto af te leggen. Van de hoogste terp tot het nieuwste gemaal en van slikwerker tot aardappelboer; ontdek al toerend de mooiste verhalen van het Wad.
De route
Klik op de kaart om de route te vergroten en kies een ‘point of interest’ om de tekst over het betreffende gebied te lezen. Door onderaan de tekst op ‘routebeschrijving’ te klikken, is het mogelijk om met Google Maps naar het geselecteerde punt te navigeren.
Ook is het mogelijk de volledige route te bekijken via Google Maps.
Praktische informatie
Vanwege het broedseizoen zijn de Dobbepaarden en de Terp fan de Takomst tussen 15 maart en 15 juli niet bereikbaar
Horecatips
Op of nabij deze verhalenroute zijn de volgende horecagelegenheden te vinden:
Bildtstars en Eigenheimers is een foto- en verhalenroute langs de Waddenkust, voorbij reusachtige portretfoto’s van aardappelboeren midden in het landschap. Zo krijgen de boeren en hun families een gezicht. Welk verhaal willen zíj vertellen over het land dat zij bewerken? Over hun cultuur en hun leven? Bekijk de Waddenkust door de ogen van de lokale aardappelboer aan de hand van portretten in beeld in geluid.
Monumentale foto-installaties van Linette Raven
De eerste tien portretten – gemaakt door fotograaf Linette Raven – zijn sinds november 2018 te zien op boerderijdaken, muren en schuren in Noord-Oost Friesland. Van ver turen de geportretteerde boeren over de velden. Soms alleen, soms met hun familie, maar altijd in de dagelijkse kledij en zonder opsmuk. ‘Het landschap is de mensen en de mensen zijn het landschap’, aldus fotograaf Linette Raven. ‘Je moet die mensen alleen nog even leren kennen.’ In juni 2020 zijn er nog zeven portretten aan de route toegevoegd, waarmee de route in Friesland voltooid is. Op naar Groningen!
Innemende audioverhalen van Ellen Schat
De aardappelboeren op de Bildtstars en Eigenheimers-route zijn niet alleen innemend vastgelegd op beeld, maar hebben ook ieder een audioportret gekregen. Wie meer wil weten over het boerenleven en het landschap, kan voor of tijdens de route de prachtige, ingetogen verhalen van Ellen Schat beluisteren. De audiobestanden zijn ingesproken door dichter Syds Wiersma.
Bekijk de route online
Gebruik het kaartje hieronder om de route en adresgegevens te bekijken en de verhalen te beluisteren. Door op een icoontje op de route te klikken begint het audiobestand te spelen.
De route start in Firdgum en eindigt in Anjum. Op de fiets doe je er zo’n drie uur over. Maar ook met de auto kun je de foto-installaties prima opzoeken en bewonderen. Ter plaatse heten informatiepanelen bij de verschillende locaties je welkom op het erf. Schroom niet om de foto’s ook van dichtbij te bewonderen!
Ook beschikbaar via de website van Visit Wadden
Bovenstaande route is ook beschikbaar via de website van Visit Wadden. Via deze pagina kun je gemakkelijk met je smartphone langs de portretten navigeren en onderweg de audiobestanden beluisteren. Beluister je liever wat muziek? Ook daar hebben we aan gedacht! Jan de Vries schreef een speciaal Bildtstars & Eigenheimers-lied voor dit project.
Aardappeleter ontmoet aardappelteler
De foto-installaties van Bildtstars en Eigenheimers blijven tenminste vijf jaar hangen en worden langzaam één met het landschap. Met dit langlopende project wil Sense of Place de relatie tussen aardappeleter en aardappelteler herstellen. De bezoeker schept straks niet meer zomaar een frietje of aardappel op het bord, maar krijgt er direct een prachtig verhaal bij.
Bildtstars & Eigenheimers wordt mede mogelijk gemaakt door:
De Friese Waddenkust is een bijzonder kunstwerk rijker. Ter nagedachtenis aan Joop Mulder, is op de Sedyk bij Koehool het werk Watdataangaat geplaatst. Het kunstwerk, dat fungeert als bank, is ontworpen door beeldend kunstenaar Marc van Vliet en gefinancierd door naaste vrienden van Joop. De titel Watdataangaat is een verwijzing naar een veelvuldig gebruikte uitspraak van Joop.
De vormgeving van het bankje verwijst naar ‘De Streken’ en de twee werken staan dan ook in verbinding met elkaar. “De leuningen kunnen verplaatst worden. Je kan over het wad kijken, met Terschelling op de horizon, of kijken naar het Friese landschap”, aldus Marc van Vliet. Op Terschelling is daarnaast een windroos geplaatst als verwijzing naar Joop en als markering van de ‘Streken’. Met in het midden van de windroos een stop. “Als Joop gefrustreerd werd door alle regelgeving, riep hij uit dat hij de stop uit het eiland zou trekken. Hier ligt de stop. Op de dijk bij Oosterend, bij de opgang waar jaarlijks ’de Streken’ komt te staan.”
Watdataangaat is tot stand gekomen mede dankzij Sense of Place, Oerol, Wetterskip Fryslân, Gemeente Waadhoeke, Mannen van Staal, Elzo Oterdoom, Steven Schreuder, Victor Schoenmakers, Trip/Hek en Eilandbouw.
“Een wijde blik verruimt het denken”
De Golf van Termunterzijl vertelt als Landmark geen eigen verhaal maar laat het landschap en bewoners hun verhaal vertellen. Bezoekers ontdekken en beleven, al wandelend door de Kleine Polder en over de Golf, vanuit verschillende perspectieven het gebied. De verbinding tussen het land en de zee, de (binnen en buiten)dijken. De historie van Termuntenzijl en Termunten in de vorm van onder andere de Boog van Ziel (de oude sluis) en de Ursuskerk van Termunten uit de 12de eeuw, beiden grenzend aan de polder.
Sense of Place werkte in opdracht van stichting Het Groninger Landschap samen met Observatorium Rotterdam, aan een definitief ontwerp voor een Landmark in de Kleine Polder bij de dorpen Termunten en Termunterzijl. Dit zijn dorpen aan de Waddenkust in het Eems Dollard gebied in de provincie Groningen. Door dit bijzondere Landmark worden de identiteit en historie van de Kleine Polder en de omgeving versterkt. Het zorgt er daardoor voor dat de bewoners en recreanten zich meer bewust worden van de bijzondere omgeving waarin ze zich bevinden, en op een andere manier gaan kijken naar de relatie tussen de mens en het landschap.
De Golf van Termunterzijl is een samenwerking tussen Stichting Het Groninger Landschap, Observatorium Rotterdam en Sense of Place. Wil je meer weten over de Golf van Termunterzijl? Kijk dan op de website van Uitkijktorens.nl.
Realisatie: najaar 2022
Locatie: De uitkijktoren is vrij te bezoeken en er zijn voldoende parkeermogelijkheden bij de ingang van de polder. De polder heeft geen eigen adres. Er loopt een weggetje vanaf de Antoni Verburghwijk richting gemaal Rozema (Mello Coendersbuurt 1, 9948 PL Termunterzijl), de polder ligt rechts van dit weggetje.
In het landschap van Fryslân liggen honderden, zo niet duizenden waterwerken. Gemalen, sluisjes, overloop en ga maar door. Allemaal om het oppervlaktewater en de grondwaterstand in goede banen te leiden. Kunstwerken op zich, die voor veel mensen onzichtbaar zijn door de ogenschijnlijke vanzelfsprekendheid.
Daar brengt Sense of Place, in samenwerking met Wetterskip Fryslân en Visit Wadden, verandering in. Via een audioroute nemen we je mee op ontdekkingsreis langs een aantal van deze Friese waterwerken. Met je telefoon of tablet als gids ontdek je het DNA van onze mooie provincie – op de fiets of in de auto.
Laat je meevoeren
De gemalen en waterloopjes vertellen het verhaal van het landschap in het Noorden en de gemeenschap die hier onlosmakelijk mee verbonden is. Wij, noorderlingen, die van Holland Nederland maakten en een manier vonden om op de zeebodem te leven. In de tijd van zeespiegelstijging en klimaatverandering is dit thema meer dan ooit relevant en verdienen deze waterwerken een podium. Een spotlight. Dat doen we met Gemalen Verhalen.
De eerste fiets- en autoroute in het Waddengebied staat: van Firdgum naar Marrum en terug richting Ried. Ontdek de bijzondere kracht via de (audio)verhalen van elf waterwerken in dit gebied. Duik onder het wateroppervlak waar vissen migreren. Beklim de dijk om te zien hoe de schapen hun steentje bijdragen. En ga terug in de tijd waar je leert hoe de dorpsbewoners samenwerkten om droge voeten te houden.
Bekijk de route online
Gebruik het kaartje hieronder om de route en adresgegevens te bekijken en de verhalen te beluisteren. Door op een icoontje op de route te klikken begint het audiobestand te spelen.
Lengte route: +/- 50 km
Bij de verschillende locaties vind je paaltjes met een QR-code. Scan de code met je telefoon of tablet en lees of beluister het verhaal over de betreffende locatie via de website van Visit Wadden. Je vindt er ook meer informatie over de kunstenaar die het verhaal ingesproken heeft.
Eerbetoon aan Joop Mulder
Gemalen Verhalen is een van de laatste projecten waar Sense of Place-oprichter, Joop Mulder, voor zijn onverwachte overlijden aan gewerkt heeft. Joop vond het belangrijk om de onzichtbare helden van ons land de aandacht te geven die ze verdienen. Hij was dan ook zeer gepassioneerd over dit project.
Om de route persoonlijk te maken en Joop te eren hebben we elf kunstenaars gevraagd de verhalen in te spreken. Ieder van hen heeft nauw samengewerkt met Joop en mooie projecten gerealiseerd voor Sense of Place.
De gemalen en waterloopjes vertellen het verhaal van het landschap in het Noorden en de gemeenschap die hier onlosmakelijk mee verbonden is. Wij noorderlingen die van Holland Nederland maakten en het mogelijk maakten om op de zeebodem te leven. In de tijd van zeespiegelstijging en klimaatverandering is dit thema meer dan ooit relevant en verdienen deze waterwerken een podium. Een spotlight. Een fiets- en autoroute langs de waterwegen van de waterbeheersing is zo’n spotlight – een spotlight die laagdrempelig is en daardoor een brede doelgroep zal aanspreken.
Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door:
De Streken is een houten getijdenobject van beeldend kunstenaar Marc van Vliet en is te bereiken via een 150 meter lange loopbrug. Deze installatie op het wad beweegt mee op eb en vloed door de krachten van de maan. Het getij zorgt op ieder moment van de dag voor een andere beleving. Tijdens eb is de installatie een verstilde plek op het wad en is de blik naar buiten gericht. Tijdens vloed bevindt men zich midden op het water en kijk je naar binnen, naar het water.
Deze getijdeninstallatie betrekt het landschap, zover als de horizon reikt. Wees je even heel bewust van de draaiing van de planeet waarop wij ons bevinden.
De Streken wordt gerealiseerd in samenwerking met Oerol en is momenteel opnieuw te zien op Terschelling.
Beeldend kunstenaar, theatermaker, vormgever. ’s-Hertogenbosch, 1961. Overschild, Groningen. Autodidact in verschillende disciplines. Begonnen als vormgever. De afgelopen 17 jaar vooral bekend geworden door de locatievoorstellingen en installaties van theatergroep Tuig die zich kenmerken door de cross-over van beeld, beweging en geluid. De laatste jaren ligt de nadruk op landschappelijke installaties.
De Streken is tot 11 september te zien. Ieder jaar – t/m 2026 – wordt het in juni opnieuw opgebouwd op het eiland.
Locatie: de Dijk aan de Perkweg, Oosterend Terschelling
In het oude binnenduingebied De Nollen in Den Helder ligt het ‘landschap van de verbeelding’. Een bestaand kunstproject dat is opgenomen in het Sense of Place programma. Ooit begonnen als een artistiek experiment in dit oude, verwaarloosde gebiedje, uitgegroeid tot het levenswerk van de kunstenaar R.W. van de Wint (1942-2006). Vijfentwintig jaar lang heeft hij hier gewerkt aan schilderingen, stalen sculpturen en monumentale bouwsels die verweven zijn met het duinlandschap. Plek en beeld samen geven betekenis aan het geheel. Het werk is gecompliceerd én eenvoudig, het bezit een grote vitaliteit en neemt de bezoeker visueel en fysiek volledig in beslag. In een wereld die steeds sneller verandert, wilde de kunstenaar een wereld oproepen van elementaire beelden die al eeuwenlang dezelfde zijn: het licht, de overgang van licht naar donker, de ervaring van kleur.
Deze door Van de Wint gecreëerde tuin is vergelijkbaar met de beeldentuin van Henry Moore bij Londen, Little Sparta in Schotland van Ian Hamilton Finlay en de kunstverzameling op Insel Hombroich bij Neuss.
Over R.W. van de Wint
Reindert Wepko (Ruud) van de Wint (1942-2006) heeft zich in 1980 teruggetrokken in het oude binnenduingebied De Nollen, nadat hij het exposeren in Europese musea achter zich had gelaten. De Nollen werd zijn levenswerk. Van de Wint is onder meer bekend door zijn schilderingen in de Tweede Kamer en plafondschilderingen in het stadhuis van Groningen en het werkpaleis van Koningin Beatrix, Paleis Noordeinde. Daarnaast heeft hij zo’n vijfendertig sculpturen gerealiseerd die verspreid door Nederland staan. In 2002 werd een tentoonstelling van zijn werk georganiseerd in het Kröller-Müller Museum in Otterlo: R.W. van de Wint. Clair-obscur. Zeven beelden.
Het gebied is in de winter gesloten voor publiek. Kijk voor meer informatie en actuele openingstijden op www.projectdenollen.nl
Locatie: Den Helder
Het oer-Hollandse landschap met haar nieuwe strakke polders, melkindustrie, aardappels en penen inspireerde Nienke Brokke om iets mee te doen. De kunstenares wil de ‘wulpse’ grilligheid van de natuur weer teruggeven aan dit industrieel agrarisch landschap. De vormen van ronde billen in een letterlijk ‘dijklichaam’ lijkt haar een mooi contrast met de doorgaans rechte strakke dijken, terwijl de monocultuur van de uitgestrekte doorploegde akkers vraagt om extra aandacht voor biodiversiteit voor vogels en insecten. Zo ziet Nienke een groot wulps gevormde dijk voor zich, begroeid met kruiden en grassen. Een broedplaats voor insecten.
Dijk van een Wijf
In het uitgestrekte Friese polderlandschap, parallel aan de strakke Seedyk, rijst een groot liggend naakt op, overdekt met kruiden en grassen. Ze is groot, +/- 60 meter lang, plaatselijk 8 tot 12 meter hoog bij heup en schouders; als een wulps gevormde dijk. Haar ‘vruchtbare’ vormen refereren aan het akkerland, naar daar waar voedsel verbouwd wordt. Associaties met dikke billen, volle borsten, melk en echte boter, zijn legitiem. Als een beschermvrouwe ligt ze daar als ‘dijklichaam’ in het landschap. Zoals de zeekering veiligheid biedt, biedt zij biodiversiteit in het voornamelijk door monocultuur beheerste akkerland. Dijk van een Wijf wordt een onderzoeksproject naar hoe de dijken in Nederland duurzamer en bio-diverser ingezaaid kunnen worden.
Dit onderzoek vindt plaats in samenwerking met Van Hall Larenstein, Radboud universiteit, gemeente Waadhoeke, Provincie Fryslân, Bouwbedrijf Dijkstra Draisma en Cyril Liebrand van EurECO Ecological Consultancy, dorpsbelangen en natuurorganisaties.
Over de vorm
Dijk van een Wijf ligt op haar zij uitgestrekt, in zichzelf gekeerd. De vormen komen als een natuurlijke welving omhoog uit de grond en de houding is in rust, ontspannen. Het gelaat is gekeerd naar de aarde alsof ze zich net opricht uit haar slaap. De wisselende lengte van de kruiden en grassen, op de huid van het beeld, zal invloed hebben op de vorm. Het zal de contouren zachter maken of geprononceerder. Herkenning van het beeld is zeer belangrijk. De dijk is van iedereen. Laagdrempelig Hoog-dijkig. De biodiverse begroeiing is ook daarom maximaal 70 cm
Over de locatie
Dijk van een Wijf wordt gerealiseerd nabij Oosterbierum. Het rechtlijnige karakter van de polder en ook het rechtlijnige van artificiële zeewering biedt de dijk het juiste contrast en is daarom een perfecte locatie. De grote schaal van het landschap laat het dijk-beeld niet botsen met haar omgeving; in plaats van een reuzin te zijn krijgt ze in dit landschap weer een menselijke maat. Voor de toeristen op de fiets die de Friese Noordkust aandoen biedt de locatie een mooi rustpunt om vanaf de Sedyk Dijk van een Wijf te bewonderen.
Het beeldend werk van kunstenaar Nienke Brokke heeft altijd een verhalend element. De studie theatervormgeving aan de Rietveldacademie heeft daar aan bijgedragen. Zoals in het theater altijd een ‘gesamtkunstwerk’ is, werkt Nienke graag met meerdere kunstdisciplines die samen een geheel vormen. Door die verhalende kant ontwerpt Nienke Brokke naast landart en theater-decors ook onderwijsprojecten. Daarin kan ze goed inhoud met een kunstdiscipline verbinden. Het landart-project ‘Dijk van een Wijf’ was haar afstudeerproject op de Rietveld- academie in 1997. We werken er hard aan om het project nu daadwerkelijk te realiseren.
Voor meer informatie: NienkeBrokke
Mogelijke realisatie: in ontwikkeling
Locatie: nabij Oosterbierum
Een grootschalig kunstproject dat middels installaties in het Groninger Waddenlandschap, een installatie in de stad in samenwerking met het Groninger Museum en een participatieprogramma, de verbinding versterkt tussen de stad en het ommeland en je het landschap op een bijzondere manier laat ervaren.
Soundings – listen to the land
Het land achter de Waddenkust in Groningen is een gebied dat is ontstaan door het spel tussen mens en zee. In het kweldergebied spoelt iedere dag nieuwe klei aan en groeit het land. Tegelijkertijd veroverde de zee keer op keer het ingedijkte land weer terug. Zo ontstond het typische terpen- en wierdenlandschap. Dit is het gebied waar Nederland is ontstaan. Een gebied dat je iets wil vertellen.
Om de unieke kenmerken en schoonheid van dit Groningse waddenlandschap te openbaren voor het publiek heeft Joop Mulder in 2020 drie gerenommeerde kunstenaars gevraagd een kunstproject te ontwikkelen: Robert Wilson, Theun Mosk en Andreas Hirsch.
Met Soundings willen we je meenemen op ontdekkingsreis door het Groninger waddenlandschap. Door steeds weer nieuwe dijken te bouwen hebben boeren hier generaties lang land veroverd op de zee. In de loop van honderden jaren is zo een uniek en uitgestrekt landschap ontstaan met een bijzondere, bijna letterlijke schoonheid. Een weids en leeg landschap waar je stil van wordt als je er midden in staat.
Soundings is een project dat de verbinding tussen stad en ommeland versterkt. Het combineert een 75 km fietsroute met installaties van internationaal gerenommeerde en (beginnende) lokale kunstenaars in het landschap en een installatie in de Akerk i.s.m. het Groninger Museum. Iedere installatie vergroot je waarneming en versterkt de geluiden uit het gebied door de andere sensaties weg te nemen. Het schept de kans om stil te staan, na te denken, te dromen en trots te zijn op wat er is en je een voorstelling te maken van de toekomst.
Realisatie: samen streven we naar een opening in mei 2025.
Soundings wordt in co-productie ontwikkelt met partner Ruimtetijd en mede mogelijk gemaakt door Stichting Beringer-Hazewinkel, Stichting De Versterking, Het Waddenfonds en het Nationaal Programma Groningen. Het project is in samenwerking met o.a. provincie Groningen, Groninger Landschap, landschapsbeheer Groningen, gemeente Het Hogeland, Groninger Museum, en Waterschap Noorderzijlvest.
Hoog in een toren op de Waddendijk bij Ternaard het omringende polder- en kwelderlandschap als een totaalervaring beleven. Dát is Camera Batavia, die je vanuit een uniek perspectief, met behulp van een bolle spiegel, naar alle kanten tegelijk laat kijken. Een verwarrende en nieuwe ervaring die de gebruikelijke blik op het landschap vervangt .
Voorlopers van Camera Batavia waren te zien op Oerol 2015 en 2016. Vanaf de toren kan zowel op ligbanken in de open buitenruimte als vanuit een afgesloten binnenruimte (camera obscura) het beeld in de spiegel worden ervaren. De definitieve toren had zijn plaats moeten vinden bij Ternaard. Voor de locatie bij Ternaard was het oorspronkelijke ontwerp aangepast en meer locatiespecifiek gemaakt. Provincie Friesland heeft in 2019 de uitvoering van de realisatie van Camera Batavia op zich genomen. Er werd allerlei werkzaamheden uitgevoerd rondom toetsingen, vergunningsprocedures, een bouwteam werk geïnitieerd en het definitief ontwerp werd door een ingenieursbureau uitgewerkt. De conclusie was uiteindelijk dat de kosten mede door het verstrijken van de jaren en de uitgebreide grondwerkzaamheden die nodig bleken, te hoog waren.
Arjen Boerstra (Heerenveen 1967) woont in Den Horn en werkt in de stad Groningen. Hij is opgeleid aan de Academie voor Beeldende Kunst Minerva in Groningen van 1988 t/m 1993. Zijn werk bestaat uit een combinatie van installaties, video, fotografie en performance.
Arjen over Camera Batavia: ‘als een geheugenexperiment en om oude fascinaties opnieuw te doorleven maakte ik een reconstructie van de zolderkamer uit mijn jeugd. Het in kaart brengen van een jeugd vol nieuwsgierigheid en bouwlust, en het opnieuw ontdekken en beschouwen van de wereld om mij heen werden de basis van mijn zoektocht.
Het werk is een voorstel om de omgeving of een situatie opnieuw te zien’.
Realisatie: niet gerealiseerd
Locatie: Ternaard
Meer dan duizend bomen trekken door de straten van Leeuwarden
100 dagen lang ziet het hart van Leeuwarden groen. Van 7 mei tot en met 14 augustus 2022 lopen er namelijk meer dan 1000 grote en kleine bomen door de binnenstad. Het ‘wandelende’ bos geeft de bomen – en daarmee de natuur – een stem: hoe kijkt het bos naar de mensenwereld? De traag bewegende kunstinstallatie van Bosk vestigt de aandacht op de noodzaak om anders naar de relatie tussen mens en natuur te kijken. Om andere keuzes te maken in de vergroening van onze publieke ruimte, en in de wereld meer bomen aan te planten om zo de klimaatcrisis te helpen keren.
De pleinen zijn de open plekken in het bos, die worden opgeluisterd door culturele activiteiten die het verhaal van het wandelende bos versterken. Naast het opzetten van een cultureel, educatief en verdiepend programma is Bosk tevens aanjager van allerlei groene initiatieven in het centrum en de buitenwijken van Leeuwarden, en in de provincie Fryslân.
Samen met deelnemers, wijken, dorpen, verenigingen, ondernemers en organisaties streeft Bosk naar een groenere toekomst door het planten van heel veel bomen. Zo krijgen de bomen en de duizenden zaailingen van het wandelende bos na augustus 2022 allemaal een permanente plek in de gemeente Leeuwarden en de provincie Fryslân.
Dit autonome kunstwerk is geïnitieerd door wijlen Joop Mulder (Sense of Place) en bedacht door Bruno Doedens (SLeM) en een project van Arcadia.
Lightlines is een concept idee van een kunstwerk dat het Friese dorp Ferwert verbindt met Ameland. Een 10 kilometer lange verbindingslijn met als startpunt de kerk op de terp, via de zeedijk en het wad naar het eiland Ameland. Het vertelt het verhaal van de lange geschiedenis en verbondenheid tussen Ferwert, Ameland en Noorwegen. De letterlijke lijn symboliseert deze verbinding.
Een iconisch project dat het dorp weer verbindt met de Waddenzee.
Het kunstwerk, bestaande uit drie torens, staan als een baken in het landschap: in het ‘Cammingha’ bos, achter de zeedijk en op Ameland. Het totale kunstwerk bestaat in feite uit vier objecten, omdat de beleving begint bij de kerk van Ferwert die als eerste baken in het landschap het startpunt is van de verbinding. Kerktoren waren net als vuurtorens belangrijke bakens in het vlakke land. Lightlines refereert naar deze functie daar de objecten ook als bakens in het landschap staan. Door het kunstwerk te beklimmen heb je overdag een prachtig weids uitzicht over het omringende landschap. Bovendien is vanaf het ene kunstwerk het andere kunstwerk te zien als bakens verderop. Heel subtiel is er led licht verdiept in de kunstwerken aangebracht waardoor de werken bij goed weer in het donker te zien zijn. Maar ook alleen wanneer de kijker in de rechte lijn van de werken staat.
De torens hebben namen die verwijzen naar de drie type dijken die te vinden zijn in het Nederlands kustgebied: de slaper, de dromer en de waker. Hiermee wordt de verbinding gemaakt met de cultuurgeschiedenis van het gebied.
De vormen lijken op elkaar, maar zijn toch ook verschillend. De grote ronde vormen aan de buitenkant lijken op vleugels. De dromer heeft zijn vleugels open aan de onderkant en maakt daarmee verbinding met de aarde. In het gesloten landschap van het bos voelt het zich geborgen. De slaper staat aan de zeedijk en heeft zijn vleugels wijd open. In het open kwelderlandschap richt het zich naar boven, naar de lucht. Op Ameland staat de waker met vleugels gesloten als een krachtig baken aan de rand van de Waddenzee. Dit werk is het hoogste van de drie en refereert naar de signaalfunctie van een vuurtoren.
Over kunstenaar Rob Sweere
Kunstenaar Rob Sweere (1963) is bekend van zijn grote monumentale installaties, groepsperformances zoals het wereldwijde Silent Sky Project en tijdelijke ervarings-kunstwerken. Zijn beroepspraktijk houdt het midden tussen dat van beeldend kunstenaar, architect, regisseur en vormgever van landschappen. In wat hij doet vormt de concentratie op beschouwen en bewustzijn steeds de rode draad. In de kunst van Sweere ben je geen passieve toeschouwer. Je stapt letterlijk in zijn werk om ‘de omgeving te ervaren en verbinding te voelen met dingen die voor ons zo groots en tegelijk zo vanzelfsprekend zijn, dat ze in ons dagelijks leven nauwelijks tot ons doordringen. Hij is geen museumkunstenaar maar een belevingskunstenaar. De beleving die de bezoeker heeft, dat is het eigenlijke kunstwerk. Zijn werk heeft iets intiems. Je stapt een trapje op, kruipt in een cocon van dikke latex of hangt twee meter boven de grond: alle werken laten je onvermoede sensatie ervaren, ze brengen je tot rust en nodigen uit tot contemplatie. Rob Sweere verhoudt zich tot het landschap. Tot de door de mens gemaakte natuur. Hij wijst op buitengewone vormen, vreemde ruimten en bepaalde, misschien gewone, en daardoor toch weer uitzonderlijke verschijnselen. Hij geleidt de blik van zijn publiek daarmee, via zijn objecten, terug naar hun innerlijk. Hij verbindt het kijken naar verten, met de grootste innerlijke bewegingen die in dat soort momenten bij de mensen ontstaan. Hij laat de toeschouwer speler van het moment worden. In tegenstelling tot vele andere kunstenaars is Sweere niet bezig met het creëren van kunst in de vorm van objecten om naar te kijken, maar met het creëren van instrumenten en hulpmiddelen om deze dagelijkse werkelijkheid anders te ervaren.
Realisatie: in onderzoek
Locatie: Ferwert
Sense of Place presenteert Gaia van Luke Jerram, in het 100-dagen durende programma van Arcadia
Het wereldberoemde werk Gaia komt dit jaar naar Fryslân. Dit rondreizende kunstwerk van de Britse kunstenaar Luke Jerram zal van mei tot augustus 2022 op zes locaties in de provincie te ontdekken en te bewonderen zijn. Zo zal de gigantische wereldbol te zien zijn in Franeker, Nes, Terschelling, Lemmer Oldeberkoop en Bolsward. Het werk wordt naar Fryslân gehaald op initiatief van Sense of Place en wordt ondergebracht in het programma van Arcadia, het vervolg op Leeuwarden-Fryslân 2018.
Op de onderstaande locaties zal het beroemde kunstwerk van Luke Jerram te zien zijn:
Voor informatie over openingstijden en tickets klik dan op de link in de locatie.
“Een nieuw perspectief op onze plek op aarde”
Gaia is een rondreizend kunstwerk van de Britse kunstenaar Luke Jerram. Het kunstwerk was eerder te zien in wereldsteden als Londen, Rome, Parijs, Melbourne, Shanghai en Washington. Gaia heeft een diameter van zeven meter en beschikt over 120 dpi gedetailleerde NASA-beelden van het aardoppervlak. Het kunstwerk biedt de mogelijkheid om onze planeet op deze schaal te zien, zwevend in drie dimensies. Het werk biedt een nieuw perspectief op onze plek op aarde; een gevoel dat alle samenlevingen van de aarde met elkaar verbonden zijn en dat we een verantwoordelijkheid hebben jegens elkaar. Het laat ons nadenken over de vraag: hoe gaan we om met onze aarde en wat is onze relatie met de natuur. “Wanneer je de verbinding voelt met je omgeving en de natuur, draag je hier ook zorg voor”, verklaart Wendy Gooren van Sense of Place. “Dat is nu, meer dan ooit, van groot belang.”
Luke Jerram
De multidisciplinaire praktijk van Luke Jerram omvat het creëren van sculpturen, installaties en live-kunstprojecten. Jerram woont in het VK maar werkt internationaal sinds 1997 en heeft een aantal buitengewone kunstprojecten gecreëerd die mensen over de hele wereld hebben enthousiast en geïnspireerd. Met meer dan 600 tentoonstellingen in 44 landen, heeft hij meer dan 25 jaar ervaring in het creëren van succesvolle kunstwerken.
Gaia wordt mede mogelijk gemaakt door Arcadia, Oerol Terschelling, Theaterkerk Nes, gemeente Noardeast Fryslân, Martinikerk Franeker, gemeente Waadhoeke, Campagnebureau BKB, gemeente Ooststellingwerf, Stichting Open Stal, Wetterskip Fryslân, Ir. D.F. Woudagemaal, gemeente De Fryske Marren en Cultuurhistorisch Centrum De Tiid.
Gaia is created in partnership with the Natural Environment Research Council (NERC), Bluedot and the UK Association for Science and Discovery Centres. With supporting partners Culture Liverpool and Liverpool Cathedral.
Licht, getijden, weidsheid, rust en ongelooflijke vergezichten. Bij het ontwerp van de Kromme Horne komt alles bij elkaar. Betreed deze toekomstige kromme pier bij Wierum en je bent te midden van slenken, kwelder en platen met het oneindige licht als metgezel.
Vanaf de zeedijk bij Wierum loopt straks een kromme 330 meter lange pier. Bezoekers kunnen wandelen over de pier, die grotendeels langs de oude pier loopt en deze beschermd tegen verder verval. Lopend boven het water en het slik en langs twee panoramische uitzicht- en verblijfsplekken ervaren ze de schoonheid van dit unieke landschap.
Landschapsobject de Kromme Horne wordt voor en door mensen en in harmonie met de natuur gemaakt. De twee ‘rotondes met afslagen’ zijn de plekken waar het getijde gevangen wordt. Hier ontstaan zogenaamde spoelgaten die – door de werking van het getijde – in de loop der jaren een ander landschappelijk uiterlijk krijgen. Er zullen kwelders en slenken ontstaan. Bij de een komen mosselbanken, bij de ander vegetatie en de pier heeft het bijkomende effect dat de bestaande kwelders zullen aangroeien.
Red de Kwelder
De kwelder bij Wierum is een uniek stukje landschap. Dorpelingen, vogelaars, wandelaars en wandlopers genieten hier volop van rust, beleving en de weidsheid van de schitterende Waddennatuur. Deze unieke ervaring staat echter behoorlijk onder druk. Bewoners van Wierum en omstreken en daarnaast wandel-, fiets-, natuur- en vogelliefhebbers uit heel Nederland maken zich daar zorgen over. Door nu in te grijpen, kan de kwelder behouden blijven voor huidige en toekomstige generaties. Onderteken de petitie op www.reddekwelder.nl.
Om de levendigheid van het dorp te versterken nam in 2016 een aantal inwoners van Wierum het initiatief om de mogelijkheden voor nieuwe recreatieve voorzieningen te verkennen. Er zijn veel ideeën gelanceerd, er is gebrainstormd, verkend en geschetst. Duidelijk wordt dat er een ruimtelijk element moet komen dat de kwaliteiten van Wierum zichtbaar maakt: de kwelder, het wad, de eindeloze zeedijk, de rust, het tij, de kleuren, het licht, de unieke geschiedenis en de verbinding met vaar- en wandelroutes in de regio. Er wordt contact gelegd met Ruud Reutelingsperger van kunstenaarscollectief Observatorium, met als resultaat een prachtig ontwerp voor de Kromme Horne.
Mogelijke realisatie: in onderzoek
Locatie: Wierum
Moving Landscapes is een reizende expositie bestaande uit zes landschapswerken die het perspectief van de toeschouwer manipuleren, raken en sturen. De werken nodigen uit tot een nieuwe ontdekkingsreis door het landschap en een frisse blik op de Wadden.
De bestaande installatie Camera Batavia van Arjen Boerstra is de spil en inspiratie van het project. Daaromheen is een groep kunstenaars, geen onbekenden van Oerol en Sense of Place, uitgenodigd om vijf nieuwe werken te creëren. Dit zijn geworden: ‘Level’ van Bouke Groen, ‘Tumbling in Time’ van Sofie Doeland, ‘Here We Are’ van Theun Mosk, ‘Draaiing’ van Hart van Veen en ‘Luw’ van Firma Kluit.
Moving Landscapes op Oerol Terschelling: 14 juni tot en met 23 juni 2019
Moving Landscapes op het Duitse waddeneiland Föhr:
29 juli tot en met 29 september in het kader van het 10-jarig jubileum van Museum Kunst der Westküste. Meer informatie en een handige kaart met de locaties van de werken is hier te vinden.
De exposities zijn vrij toegankelijk.
Moving Landscapes is gerealiseerd door Sense of Place, in co-productie met Oerol en het Museum Kunst der Westküste en Oerol.
Off Season Art Gardening was een project van 32 maanden met als hoofddoel om kunstenaars uit Nederland, Zweden en Litouwen op het gebied van land art, landschapsarchitectuur en tuinontwerp te verbinden met publiek in stedelijke en landelijke gemeenschappen. Dit met het doel interculturele competentie te ontwikkelen en grootschalige site-specifieke landart-installaties te implementeren in de openbare ruimte in Zweden, Litouwen en Nederland. Het proces vroeg om participatie en co-creatie van de omgeving, en bood een platform voor reflectie op de relatie van burgers met de lokale gemeenschap en het landschap.
Zes kunstenaars (twee uit ieder land) werkten samen met de Universiteit van Skövde (Zweden) en lokale ondersteuningspartners aan de uitvoering van het project. Ze werkten transnationaal om een aantal landart-installaties te ontwikkelen in samenwerking met het lokale culturele publiek. Laatstgenoemde werd uitgedaagd om zich bij de productie en totstandkoming van de installaties aan te sluiten via verschillende interactieve workshops en bijbehorende publieke en educatieve activiteiten.
Off Season Art Gardening op Oerol Terschelling
De aftrap van het project vond plaats van 17 tot en met 21 juni 2019 op Oerol onder leiding van Alex van de Beld. Kunstenaars Vaidas Ramoška, Andrius Janulis, Cora Bosch-de Groot, Jack Visser, Ulrika Jansson & Jonas Liveröd (uit Zweden, Litouwen en Friesland) werkten op locatie aan een drijvende tuin voor de kust van West-Terschelling. Lees hier een blog over de resultaten.
Off Season Art Gardening in Mariestad
Van 9 september tot en met 13 september verzorgden onze partners in de gemeente Mariestad een Artist Residence Programme (voor kunstenaars) en een Study Visit (voor culturele ondersteuningspartners). De kunstenaars gingen aldaar onder meer aan de slag met de bekende Zweedse tuinarchitect Simon Irvine.
Off Season Art Gardening online gehost door partners in Litouwen
In april 2021 werd Off Season Art Gardening afgerond. Helaas was het door COVID-19 niet mogelijk om op locatie in Litouwen te werken. Daarom organiseerden onze partners daar een online week voor de kunstenaars. Het thema van de week was ‘Sound in nature’. Binnen dit thema werden er workshops gegeven en mochten de kunstenaars aan de slag met hun idee voor landart in Litouwen. Lees meer over de ervaring van de betrokken Nederlandse kunstenaars.
Dit project was een samenwerking tussen de gemeente Mariestad, de Universiteit van Skövde, gemeente Ukmergė en Sense of Place en wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het programma ‘Creatief Europa’.
Een uitgestrekt landschap waar een wulps gevormde dijk uit oprijst. Een enorm, met gras overdekt liggend vrouwelijk naakt van zo’n honderd meter lang en tot twintig meter hoog. Een ‘Dijk van een Wijf’! Dit landart-project van Nienke Brokke op de dijk bij Holwerd vormt in de toekomst een zacht welkom voor alle reizigers van Ameland.
Er kan alvast kennis worden gemaakt met dit toekomstige project. Kunstenaar Nienke Brokke heeft een panoramische maquette ontworpen die het mogelijk maakt om door een omsloten gangetje omhoog te klimmen naar een kijkgat. Door dat gat kijkend ziet de bezoeker ‘Dijk van een Wijf’ groots liggen met in de verte de echte dijk van haar toekomstige locatie.
Locatie: Grândyk 5, Holwerd
Mogelijk gemaakt door het INTERREG-programma
Mogelijk gemaakt door het INTERREG-programma
Hoarizonbreed en himelheech is it libben yn Blije.
In het najaar van 2018 nam Sense of Place, in samenwerking met terpdorp Blije, je mee langs de Waddenkust. Met Blije als podium liet ‘Leven onder aan de dijk’ van 10 tot en met 30 november zien hoe mens en zee al eeuwenlang aan elkaar gewaagd zijn. Aan de ene kant is de zee heer en meester, aan de andere kant bouwt de mens – met man en macht – aan een leven op gewonnen land. Hoe leefde men eeuwen geleden langs de prachtige maar onverbiddelijke Waddenkust? Wat kunnen de bewoners ons vertellen over het hedendaagse leven onder aan de dijk? En hoe ziet de toekomst er volgens de experts uit? Met een charmant programma bood ‘Leven onder aan de dijk’ voor ieder wat wils en kwam je meer te weten over dit prachtige stukje Fryslân. Een dijk van een project!
Blije expo route
Locatie: Blije
Te bezoeken: geweest
Waddenkustforum: drie inspirerende meet-ups
We wolle ús klaai werom
Steek jij liever de handen uit de mouwen? Tijdens ‘We wolle ús klaai werom’ brengt een heuse optocht met paard en wagen, muziek en kruiwagens de klei werom naar Blije. Trek de laarzen aan en draag jouw steentje bij aan de fundering van de ‘Terp fan de Takomst’. In de avond laten we de laarzen staan en trekken we de dansschoenen aan. Het is tijd voor feest want hoarizonbreed en himelheech is it libben ûnder oan ‘e dyk! Kijk voor meer info hier
Locatie: Blije
Datum: geweest
link naar filmpje
Leven onder aan de dijk werd mede mogelijk gemaakt door:
In april 2018 trapte Sense of Place af met Kerend Tij, twee tentoonstellingen in Leeuwarden. In het Aegongebouw met Waterpanorama en in de Kanselarij met Waddenkelder.
In de binnentuin van het Aegongebouw was een opvallend kunstwerk gerealiseerd onder leiding van Sense of Place. In het kunstwerk, Waterpanorama, werd de bezoeker omringd door het Waddengebied. Een opvallend rond bouwwerk, 3 meter hoog (op ongeveer de werkelijke hoogte van het wad), met een diameter van 20 meter is ontworpen door Alex van de Beld. Een architectonische installatie, waar het publiek doorheen kan lopen, maar ook in kan klimmen. Op het verhoogde podium sta je niet in een letterlijk landschap, maar in een abstracte weergave van eb en vloed en de voortdurende beweging van het gebied. Het eigenlijke panorama, geschilderd met Waddenklei, is van de kunstenaars Irem Kaneli en Stijn Smit. De soundscape is van Tristan Visser.
Waterpanorama is onderdeel van het programma: WaterConnecting
Open: geweest
Locatie: Binnentuin Aegongebouw, Zuidersingel 2, Leeuwarden
In april 2018 trapte Sense of Place af met Kerend Tij, twee tentoonstellingen in Leeuwarden. In het Aegongebouw met Waterpanorama en in de Kanselarij met Waddenkelder.
In de Waddenkelder kon je je laten verrassen door de dynamiek van het getij: met je blote voeten in het zand ervaar je de cyclus van eb en vloed samengebald in één minuut. Een ode aan de Waddenzee: slenken, zandbanken, wadden, stranden en duinen. Een dynamisch landschap, altijd in beweging. Uniek in de wereld en vanaf 2009 Unesco Werelderfgoed.
De Waddenzee is altijd door de mens beïnvloed. Places of Hope is een prachtig podium voor de innovatieve Sense of Place projecten. Deze maken het mogelijk de dynamiek van de Waddenzee en haar schoonheid en poëzie nog intenser te beleven. De projecten hebben respect voor cultuur en natuur en vertellen het verhaal van de locatie en het landschap. Ze geven de plek daarmee extra aantrekkingskracht en betekenis: a Sense of Place.
In de Waddenkelder raak je doordrongen van de kwetsbaarheid, de schoonheid en het unieke karakter van het altijd in beweging zijnde Waddenlandschap.
Dit project werd mede mogelijk gemaakt door het Programma naar een Rijke Waddenzee, gemeente Leeuwarden en Leeuwarden-Fryslân 2018.
Bruno Doedens (1959) studeerde aan de Academie van Bouwkunst te Amsterdam, specialisatie Landschapsarchitectuur. In 1990 wint hij de basisprijs Prix de Rome – Landschapsarchitectuur. In 1993 richt hij samen met Maike van Stiphout het bureau DS op dat de internationale prijsvraag voor twee parken op de Potzdamer Platz in Berlijn wint. Beiden zijn gerealiseerd. In 2005 gaat Doedens zelfstandig verder, sinds 2007 o.a. als initiator en artistiek leider van Slem. Bij al zijn projecten staat naast deskundigheid en ambacht de verbeelding centraal. De fascinatie om ‘het onmogelijke waar te maken’, oftewel ‘om van water wijn te maken’, én de aandacht voor de langere termijn en de sociale en culturele waarden, voeren de boventoon.
Voor meer informatie Bruno Doedens
Te bezoeken: geweest
Locatie: de Kanselarij, Leeuwarden
Met het evenement ‘We wolle ús klaai werom’ werd de aandacht op een vergeten geschiedenis gevestigd: ooit stonden er bijna duizend terpen in Friesland vol vruchtbare klaai. Deze werden gaandeweg afgegraven om armere gronden te verrijken. Waar is onze klei eigenlijk gebleven? Op 17 november willen de Blijers hun klei terugbrengen om een lang gekoesterde droom waar te maken. Om zo stukje bij beetje vorm te geven aan een buitendijkse ontmoetingsplaats: de ‘Terp fan de Takomst’.
Vanuit bezoekerscentrum Terp Hegebeintum vertrok een optocht met paard en wagen, begeleid door muziek, met klei naar de dijk. Tijdens de optocht onthulden inwoners van Hegebeintum en Blije negen landmarks, die tezamen de ‘Route Van Historische Terp naar Terp van de Toekomst’ vormen en het verhaal vertellen van de dorpen en hun omgeving.
Zo’n historisch moment vroeg natuurlijk om een feest! Terug in Blije werd de optocht door Brassband Wirdum verwelkomd met de Waddencompositie. Een stuk dat in samenwerking met Never Ending Orchestra speciaal voor Sense of Place gecomponeerd is. Na een feestmaaltijd van waddenstamppot was het tijd om te feesten met zanger Joop Obama.
Locatie: Hegebeintum en Blije
Datum: geweest
Dit event was onderdeel van Leven onder aan de dijk. Een charmant programma van Sense of Place, in samenwerking met Vereniging Dorpsbelang Blije e.o. en de inwoners van Blije. Mede mogelijk gemaakt door LF2018 en het Waddenfonds
Link naar filmpje
Kunstwerken in de graanvelden van ’t Bildt.
Zomer 2018: wuivende graanvelden in ’t Bildt, het kleilandschap langs de Friese Waddendijk. In het graan tekeningen van verschillende Bildtse kunstenaars. Wat een ervaring in dit akkerlandschap, doorsneden door de rechte lijnen van dijken, vaarten en sloten. Kunstenaar Henk Rusman, initiatiefnemer van dit project, woont al jarenlang in het Bildt. Hier maakt Rusman zijn monumentale beelden van staal en steen die het landschap weerspiegelen. Maar zomers kijkt de kunstenaar uit over het graan, het trekt aan hem en al die jaren droomt hij van kunst in dat graan. In 2017 was er een voorproefje, samen met de kunstenaar Marco Goldenbeld maakte hij een kunstwerk geïnspireerd op de onmogelijke kubus van Escher. Voor 2018 heeft Rusman meerdere kunstenaars uit ’t Bildt gevraagd ontwerpen te leveren voor kunst in het graan.
Henk Rusman (1950) geboren in Hillegom, studeerde in Maastricht aan de Stadsacademie en de Jan van Eijck academie. Hij woont al tientallen jaren in ’t Bildt en won daar in 1993 de Bildtse Kultuurprijs. Hij is landelijk en internationaal bekend met zijn monumentale kunstwerken. Andere deelnemende kunstenaars: Bowe Roodbergen, ’t Bildt; Marco Goldenbeld, ’t Bildt; Rinus Roelofs, Hengelo; Hans Kuipers, Bunnik; Roland de Jong, Burgerburg; Ria Groenhof, Lemmer.
Te bezoeken: geweest
