Het oer-Hollandse landschap met haar nieuwe strakke polders, melkindustrie, aardappels en penen inspireerde Nienke Brokke om iets mee te doen. De kunstenares wil de ‘wulpse’ grilligheid van de natuur weer teruggeven aan dit industrieel agrarisch landschap. De vormen van ronde billen in een letterlijk ‘dijklichaam’ lijkt haar een mooi contrast met de doorgaans rechte strakke dijken, terwijl de monocultuur van de uitgestrekte doorploegde akkers vraagt om extra aandacht voor biodiversiteit voor vogels en insecten. Zo ziet Nienke een groot wulps gevormde dijk voor zich, begroeid met kruiden en grassen. Een broedplaats voor insecten.
Dijk van een Wijf – moeder Aarde
In het uitgestrekte Friese polderlandschap, parallel aan de strakke Seedyk, rijst een groot liggend naakt op, overdekt met kruiden en grassen. Ze is groot, +/- 60 meter lang, plaatselijk 8 tot 12 meter hoog bij heup en schouders.
Dijk van een Wijf ligt als een Oervrouw, een Gaia (moeder aarde en van het leven), in het uitgestrekte Friese polderlandschap. Moeder Aarde is de rijkdom van veelsoortigheid. Haar ware aard is veelkleurig, veelsoortig en overvloedig. Een voedzame, beschermende oervrouw. Ze doet niet aan monocultuur. En juist daar in het Waddenlandschap, met haar Waddenzee, kwelders en uitgestrekte akkers, ziet de kunstenaar een Moeder Aarde voor zich, gehuld in de vele gewaden van kruiden en grassen. Een broedplaats voor vogels en insecten.
Zo dient ook de begroeiing op het beeld een onderzoeksproject naar hoe de dijken in Nederland duurzamer en biodiverser ingezaaid kunnen worden. “Laat het beeld het rechtlijnige denken maar lekker uitdagen”. De strakke, rechte lijnen van het verkavelde cultuurlandschap eromheen zijn voor de kunstenaar daarom ook onderdeel van het beeld. Het algemeen besef dat we voor onze voedselvoorziening de grond niet kunnen blijven uitputten neemt toe. Diversiteit in akkerbouw, ecosystemen efficiënt laten meewerken, is steeds meer in ontwikkeling. Net zoals in voorgaande eeuwen de mensen hun plengoffers gaven om Moeder Aarde te eren, is ’Dijk van een Wijf’ een ode aan die Oervrouw. De bron van het bestaan.
Dit onderzoek vond plaats in samenwerking met Van Hall Larenstein, Radboud universiteit, gemeente Waadhoeke, Provincie Fryslân, Bouwbedrijf Dijkstra Draisma en Cyril Liebrand van EurECO Ecological Consultancy.
Over de vorm
Als een beschermvrouwe ligt ze op haar zij, uitgestrekt, een weelderig gevormde dijk in het landschap. De houding is in rust, ontspannen. Het gelaat is gekeerd naar de aarde alsof ze zich net opricht uit een slaap. De wisselende lengte van de kruiden en grassen, op de huid van het beeld heeft invloed op de vorm. Het maakt de contouren zachter of geprononceerder. De voluptueuze vormen van Dijk van een Wijf refereren aan het akkerland, naar daar waar voedsel wordt verbouwd. De kunstenaar wil de onbezonnen variatie in de natuur teruggeven aan het agrarisch landschap. De achteruitgang van biodiversiteit vraagt volgens de kunstenaar veel aandacht. Haar Gaia is een beschermvrouwe voor het land, een Demeter. Het beeld bedekt met een mengsel van inheemse kruiden en grassen, onderstreept de waarde van een rijke biodiversiteit. Zoals strakke dijken als zeekering veiligheid bieden tegen het water, is ‘Dijk van een Wijf’ een vrijhaven voor de insecten en daarmee vogels in het voornamelijk door monocultuur beheerste akkerland.
Over de locatie
De ideale locatie is gevonden in de vorm van de voormalige, enigszins verhoogd liggende vuilstort nabij Oosterbierum. Vlak achter de zeedijk, op het punt waar de oude Slachtedijk de Zeedijk treft, tevens het startpunt van de befaamde Slachtemarathon. Een locatie waar het ‘Paad lans it Waad’ even binnendijks gaat en waar een trap over de zeedijk is aangelegd. Een plek ook die tot dusverre een witte vlek vormt in de Sense of Place-route langs de Waddenkust. Dijk van een Wijf verbindt Broken Jug (Harlingen) met de Terp fan de Takomst (Blije) en, iets verderop, Wachten op Hoog Water (Holwerd).
Het beeldend werk van kunstenaar Nienke Brokke heeft altijd een verhalend element. De studie theatervormgeving aan de Rietveldacademie heeft daar aan bijgedragen. Zoals in het theater altijd een ‘gesamtkunstwerk’ is, werkt Nienke graag met meerdere kunstdisciplines die samen een geheel vormen. Door die verhalende kant ontwerpt Nienke Brokke naast landart en theater-decors ook onderwijsprojecten. Daarin kan ze goed inhoud met een kunstdiscipline verbinden. Het landart-project ‘Dijk van een Wijf’ was haar afstudeerproject op de Rietveld- academie in 1997. We werken er hard aan om het project nu daadwerkelijk te realiseren.
Voor meer informatie: NienkeBrokke
Mogelijke realisatie: 2025
Locatie: nabij Oosterbierum
Een grootschalig kunstproject dat middels tijdelijke installaties in het Groninger Waddenlandschap en de stad, een fietsroute en een participatieprogramma, de verbinding versterkt tussen de stad en het ommeland en je het landschap op een bijzondere manier laat ervaren.
Soundings – listen to the land
Het land achter de Waddenkust in Groningen is een gebied dat is ontstaan door het spel tussen mens en zee. In het kweldergebied spoelt iedere dag nieuwe klei aan en groeit het land. Tegelijkertijd veroverde de zee keer op keer het ingedijkte land weer terug. Zo ontstond het typische terpen- en wierdenlandschap. Dit is het gebied waar Nederland is ontstaan. Een gebied dat je iets wil vertellen.
Om de unieke kenmerken en schoonheid van dit Groningse waddenlandschap te openbaren voor het publiek heeft Joop Mulder in 2020 drie gerenommeerde kunstenaars gevraagd een kunstproject te ontwikkelen: Robert Wilson, Theun Mosk en Andreas Hirsch.
Met Soundings willen we je meenemen op ontdekkingsreis door het Groninger waddenlandschap. Door steeds weer nieuwe dijken te bouwen hebben boeren hier generaties lang land veroverd op de zee. In de loop van honderden jaren is zo een uniek en uitgestrekt landschap ontstaan met een bijzondere, bijna letterlijke schoonheid. Een weids en leeg landschap waar je stil van wordt als je er midden in staat.
Soundings is een project dat de verbinding tussen stad en ommeland versterkt. Het combineert een 75 km fietsroute met installaties van internationaal gerenommeerde en (beginnende) lokale kunstenaars in het landschap en een installatie in de stad. Iedere installatie vergroot je waarneming en versterkt de geluiden uit het gebied door de andere sensaties weg te nemen. Het schept de kans om stil te staan, na te denken, te dromen en trots te zijn op wat er is en je een voorstelling te maken van de toekomst.
Realisatie: samen streven we naar een opening in december 2025.
Soundings wordt in co-productie ontwikkelt met partner Ruimtetijd en mede mogelijk gemaakt door Stichting Beringer-Hazewinkel, Stichting De Versterking, Het Waddenfonds en het Nationaal Programma Groningen. Het project is in samenwerking met o.a. provincie Groningen, Groninger Landschap, landschapsbeheer Groningen, gemeente Het Hogeland, Groninger Museum, en Waterschap Noorderzijlvest.
Om de levendigheid van het dorp te versterken nam in 2016 een aantal inwoners van Wierum het initiatief om de mogelijkheden voor nieuwe recreatieve voorzieningen te verkennen. Er zijn veel ideeën gelanceerd, er is gebrainstormd, verkend en geschetst. Duidelijk wordt dat er een ruimtelijk element moet komen dat de kwaliteiten van Wierum zichtbaar maakt: de kwelder, het wad, de eindeloze zeedijk, de rust, het tij, de kleuren, het licht, de unieke geschiedenis en de verbinding met vaar- en wandelroutes in de regio. Er wordt contact gelegd met Ruud Reutelingsperger van kunstenaarscollectief Observatorium, met als resultaat een prachtig ontwerp voor de Kromme Horne.
Licht, getijden, weidsheid, rust en ongelooflijke vergezichten. Bij het ontwerp van de Kromme Horne komt alles bij elkaar. Bij betreding vanaf de zeedijk van deze kromme pier van 330 meter ben je te midden van slenken, kwelder en platen met het oneindige licht als metgezel. In dit ontwerp loopt de pier grotendeels langs de oude pier en beschermd deze tegen verder verval. Lopend boven het water en het slik en langs twee panoramische uitzicht- en verblijfsplekken ervaar je de schoonheid van dit unieke landschap. De twee ‘rotondes met afslagen’ zijn de plekken waar het getijde gevangen wordt. Hier ontstaan zogenaamde spoelgaten die – door de werking van het getijde – in de loop der jaren een ander landschappelijk uiterlijk krijgen. Er zullen kwelders en slenken ontstaan. Bij de een komen mosselbanken, bij de ander vegetatie en de pier heeft het bijkomende effect dat de bestaande kwelders zullen aangroeien.
Red de Kwelder
De kwelder bij Wierum is een uniek stukje landschap. Dorpelingen, vogelaars, wandelaars en wandlopers genieten hier volop van rust, beleving en de weidsheid van de schitterende Waddennatuur. Deze unieke ervaring staat echter behoorlijk onder druk. Bewoners van Wierum en omstreken en daarnaast wandel-, fiets-, natuur- en vogelliefhebbers uit heel Nederland maken zich daar zorgen over. Door nu in te grijpen, kan de kwelder behouden blijven voor huidige en toekomstige generaties. Onderteken de petitie op www.reddekwelder.nl.
Het resulaat
Rijkswaterstaat legt in 2024 nieuwe rijsdammen aan waardoor wat nu nog over is van de kwelder bij Wierum zal blijven behouden. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat deze kwelder een zeer belangrijk gebied is voor vogels.
Het is een van de weinige hoogwater rustplaatsen in de omgeving en het is een broedgebied voor scholeksters en bontbekplevieren. Direct nadat de rijsdammen zijn aangelegd zal de kwelder worden opgeschoond en worden nieuwe broedplekken voor wadvogels aangelegd. Dat betekent dat de kwelder in het broedseizoen niet meer betreden mag worden.
De werkgroep zal zich blijven inzetten voor het realiseren van de pier De Kromme Horne omdat dit een prachtig alternatief is om het gebied toegankelijk te houden en het de druk op bezoek aan de kwelder zal verlichten.
De oorspronkelijke insteek van het ontwerp was vanuit een recreatief oogpunt; het mogelijk maken van een prachtige wadbeleving. Inmiddels wordt gekozen voor een primaire insteek vanuit een natuuroogpunt en wordt het bestaande ontwerp aangepast.
Mogelijke realisatie: in onderzoek
Locatie: Wierum
